Duinzicht, Buitenzorg, Rustoord. Uit de namen van veel verzorgingshuizen spreekt het beeld van de oude dag als een welverdiend genieten van rust. Deze woonambitie geldt voor een kleiner wordend deel van de ouderen. Deels omdat de luxe van een geheel verzorgde oude dag niet voor iedereen is weggelegd, deels omdat meer ouderen zich onderdeel willen blijven voelen van het dagelijks leven.
Het architectonisch streven om iedereen uitzicht te geven op een stukje groen leidde in decentraal gelegen zorggebouwen vaak tot ingenieuze hovenstructuren. Het gevolg daarvan is echter dat bewoners en bezoekers snel gedesoriënteerd raken. De route van de woning naar het inpandig restaurant is soms al zo verwarrend dat ouderen er tegenop zien om deze reis te ondernemen. Voor bezoekers versterkt de onoverzichtelijke routing het gevoel dat hun geliefde zit ‘weggestopt’ in een qua omvang niet te overzien complex. Het opknippen van een groot complex in kleinschalige vrijstaande afdelingen leidt tot betere oriëntatiemogelijkheden. Maar het heeft ook tot gevolg dat verplegend personeel meer moeite heeft om ’s avonds de verschillende afdelingen te overzien. Vanwege het vele in- en uitlopen houdt het personeel in het najaar en de winter de jas maar aan.
Bij het ontwerpen voor ouderen wordt vaak gedacht aan niveauverschillen, draaicirkels en barrières. Een integraal toegankelijke woonomgeving kan eraan bijdragen dat ouderen langer redzaam blijven. Dat ze er zelf op uit kunnen gaan, zich wegwijs weten en hun sociale contacten kunnen onderhouden. Dat vraagt om een woonomgeving die niet alleen drempelloos is maar ook uitnodigend, begrijpelijk en veilig.
Daarnaast leeft de veronderstelling dat ouderen een kleinere actieradius krijgen naarmate ze ouder worden. Angst voor vallen of verdwalen kan ouderen ervan weerhouden om naar buiten te gaan. Daar staat echter tegenover dat een toenemende zorgvraag ook toegang geeft tot allerlei hulpmiddelen. De beschikking over een scootmobiel kan de mobiliteit bijvoorbeeld sterk vergroten. Een integraal toegankelijke woonomgeving heeft als doel angsten weg te nemen en daarmee de actieradius te vergroten.
Een integraal toegankelijke woonomgeving is niet alleen drempelloos, maar ook uitnodigend, begrijpelijk en veilig.
De meerderheid van de Nederlanders blijft bijna 90 procent van de dag binnenshuis, terwijl driekwart van de mensen aangeeft graag in de buitenlucht te zijn. Volgens onderzoekster Marjolein Kloek van Staatsbosbeheer zitten vooral jonge mensen tussen de 18 en 24 jaar vaak hele dagen binnen. Uiteindelijk gaat het erom een omgeving te creëren waarin (ook) ouderen zich welkom voelen. Zo’n omgeving is niet alleen overzichtelijk, maar ook aantrekkelijk. Net als de rest van de Nederlanders moeten ouderen verleid worden om daadwerkelijk de deur uit te gaan.
Een leesbare woonomgeving draagt bij aan identiteit en ontmoeting. Onderscheidend vormgegeven plekken kunnen dienen als herkenningspunt en als plek om af te spreken. Bovenal draagt een toegankelijke verkeersruimte eraan bij dat bewoners minder angst ervaren en daardoor minder op het verplaatsen zelf gefocust zijn. Wie niet op oneffenheden hoeft te letten, houdt meer aandacht over om te genieten van de omgeving en de kans op een toevallige ontmoeting te signaleren.
Deze tekst is een bewerking van een hoofdstuk uit ‘Wonen Zonder Zorg(en)’