Behoud van een sociaal monument

Ruimte voor ontmoeting

De Kerk van de Nazarener Rotterdam is sinds 1974 gehuisvest in een markant pand in Carnisse, Rotterdam Zuid. De kerkgemeenschap staat vooral bekend vanwege haar sociale rol in de wijk en als plek waar de eerste Voedselbank van Nederland ontstond. De zorg voor de naaste ging voor de zorg voor het pand, dat door de gemeente Rotterdam wel waardevol wordt gevonden maar nooit als monument is aangemerkt. In een zoektocht van de kerkgemeenschap hoe zij in de toekomst het beste gehuisvest kan worden spelen verschillende scenario’s een rol, inclusief sloop en nieuwbouw. De gemeente Rotterdam heeft Open Kaart gevraagd de kerkgemeenschap te helpen meer zicht te krijgen op de mogelijkheden van het bestaande gebouw.

Ontwerpopgave

Welke aanpassingen aan het gebouw helpen de kerk van de Nazarener om haar missie langdurig voort te kunnen zetten? Het ontwerpend onderzoek moet aantonen onder welke voorwaarden behoud van het gebouw gelijkwaardig aan of zelfs te verkiezen is boven een scenario van sloop en nieuwbouw. Dit moet niet alleen een technisch verhaal zijn, maar ook aansluiten bij de visie en missie van de kerkgemeenschap.

Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar het energetisch verduurzamen van het gebouw. In dialoog met de gebruikers van het pand zijn verschillende scenario’s onderzocht en financieel doorgerekend.

Projectdetails

Locatie
Carnissesingel 240, Rotterdam

Periode
november 2021 – juni 2022

Type
Ontwerpend onderzoek, Transformatie, Kerk

Project Team
Wessel Jonker, Pieter Graaff, Cassidy Schultz

Advies duurzaamheid: BOOM Droge
Kostenraming: Multical

Ontwerpbenadering

De kerkgemeenschap aan de Carnissesingel is van grote betekenis voor de wijk. Met haar monumentale uitstraling is het gebouw ook een herkenningspunt. Het gebouw wordt intensief gebruikt, maar op een aantal punten zit het gebouw het gebruik in de weg. De toegankelijkheid speelt daarbij een rol; de kledingbank op de eerste verdieping is lastig bereikbaar en de entree is niet goed vindbaar. Daarnaast is de relatie tussen de keuken en de plekken waar gegeten wordt niet optimaal. De kerkzaal functioneert ook als looproute tussen het voorste en achterste deel van de kerk, wat gelijktijdig gebruik moeilijk maakt.

Als er niets gebeurt, kan de kerk nog 20 jaar zo door functioneren. Maar er is behoefte om te onderzoeken of gebouw en gemeenschap elkaar meer kunnen versterken. Welke aanpassingen kunnen er worden gedaan om het gebouw functioneler te maken, de lasten te verkleinen en meer te profiteren van de kwaliteiten en mogelijkheden van het gebouw?

In de directe omgeving van het kerkgebouw vindt een aantal ontwikkelingen plaats wat kansen biedt om het gebouw veel meer te openen naar haar omgeving en eventueel nieuwe functies toe te voegen. Tijdens een workshop met gebruikers zijn daarvoor verschillende denkrichtingen besproken, zoals het toevoegen van huurwoningen in een wooncoöperatie, verhuur van zalen of uitbreiding met horeca. Uiteindelijk zijn twee scenario’s uitgewerkt: één scenario zet in op groot onderhoud en verduurzaming, het andere op het toevoegen van functies en inkomsten.

Inpakken en blijven

In het minimale scenario wordt uitgegaan van groot onderhoud en verduurzaming van het pand zoals het is. Omdat het een groot en historisch pand is, vraagt dit al om een forse investering. Hiermee gaan de energielasten omlaag en wordt het comfort verbeterd. Met een paar gerichte extra ingrepen, zo’n 10 procent van het al benodigde budget, kunnen de gebruiksmogelijkheden verder worden vergroot. Zo wordt de entree breder en toegankelijker en komt er een miva-toilet. De kledingbank verhuist naar beneden, de keuken krijgt een betere plek met een uitgifteloket aan het terras. En een foyer maakt gelijktijdig gebruik van de verschillende ruimtes mogelijk omdat de kerkzaal niet meer als verkeersruimte dient.

Een goede buur

In de andere strategie wordt juist geïnvesteerd om extra functies toe te voegen en daarmee het gebruik te intensiveren. Zo worden tegen de oostwand van de kerk koopwoningen gebouwd, die zichzelf terugverdienen en meteen een isolerende schil vormen. Een mooie kans om aantrekkelijke gezinswoningen toe te voegen die er in de wijk relatief weinig zijn.

Buren moet je goed kiezen, zodat je wat aan elkaar hebt. Dat begint al met het delen van de verantwoordelijkheid over onderhoud in een vereniging van eigenaren. Maar het biedt ook de kans sociaal bewogen families in de wijk te houden en aan de activiteiten van de kerk te binden.

Aan de westkant van het gebouw schept een nieuwe tuinkamer mogelijkheden voor ontmoeting. Hierdoor krijgt de kerk een duidelijke en uitnodigende entree.

Toekomst

Met de verschillende scenario’s en berekeningen kan de kerkgemeenschap haar verkenning rond de toekomst van hun kerkgebouw voortzetten. Het proces is daarnaast een middel geweest om de afstemming tussen de kerkgemeenschap en de Gemeente Rotterdam te intensiveren.